چکیده

از ترکیبات موثره گیاهی که بر پایه فنول‌ها و ترپن‌ها بوده و در صنعت دام و طیور کاربرد فراوانی دارند می‌توان به تایمول (Thymol)، کارواکرول (Carvacrol)، ﺳﻴﻨﺌﻮﻝ (Cineole)، آلفا-پینن (pinene-α)، منتول (Menthol) و منتون (Menthone) اشاره نمود. این ترکیبات بیشتر در روغن‌های فرار گیاهان خانواده نعناعیان به ویژه آویشن باغی، نعنا، و رزماری یافت شده و با داشتن خواص هم افزایی از پتانسیل آنتی‌اکسیدانی، ضدباکتری، ضدویروسی، ضدالتهابی، ضدافسردگی و تقویت‌کننده سیستم ایمنی برخوردارند. آن‌ها از طریق افزایش ترشح شیرابه گوارشی، افزایش ترشح آنزیم‌های گوارشی و در نتیجه بهبود هضم، فعال کردن ساز و کار‌های انتقال سطح جذب مواد مغذی، ممانعت از فرایند‌های اکسیداسیون، ممانعت از رشد باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها در دستگاه گوارش، ایجاد ثبات در جمعیت میکروفلور روده و افزایش سطح سیستم ایمنی در دام و طیور موثر هستند. مجموعه این اثرات فیزیولوژیک منجر به بهبود عملکرد دستگاه گوارش، بهبود عملکرد رشد، کاهش تلفات، بهبود کیفیت تولید (طعم، رنگ، بافت، ماندگاری، خواص زیستی) و بهبود شرایط محیطی (کاهش بوی نامطبوع و گازهای سمی) در دام و طیور خواهد شد. با توجه به تاثیر این گیاهان دارویی در تولید و سلامت دام و طیور، ضروری است تا از این منابع با ارزش در راستای بهبود راندمان تولید و کاهش مصرف داروهای شیمیایی در صنعت پرورش دام و طیور بهره برد.